Religieuze gevoelens

De puritein Jonathan Edwards mocht in zijn leven getuige zijn van –en een radertje zijn in– meerdere geestelijke opwekkingen. Daar zag het in eerste instantie niet naar uit. Toen Edwards in het Amerikaanse Northampton (MA) als predikant werd aangesteld, zag hij hoe inwoners van de stad vooral de dag (of beter gezegd de nacht) plukten. Drinken, nachten doorhalen en feesten waren aan de orde van de dag. Tot twee bekende jongeren in 1734 plotseling stierven. Het leidde onder de bevolking tot bezinning en daarna tot een grote geestelijke opwekking. In 1740 volgde een ‘tweede golf’, die de geschiedenis zou ingaan als ‘The Great Awakening’ ofwel ‘grote opwekking’. Naar schatting kwamen tienduizenden mensen tot bekering.

De opwekking leidde tot kritiek, waarop Edwards reageerde door meerdere boeken te schrijven. Daarin legde hij uit hoe het werk van de Heilige Geest kan worden herkend. ‘Religious Affections’ is het bekendste werk. In ons land werd het uitgebracht onder de titel ‘Religieuze gevoelens’. Bij uitgeverij De Banier verscheen nu een herziene druk.

Edwards ondersteunt zijn stellingen volop met Bijbelteksten en Bijbelse voorbeelden.

Edwards wist het uit eigen ervaring: geestelijke gebeurtenissen kunnen gepaard gaan met veel emotie en lichamelijke aandoeningen. Al die aandoeningen zijn niet per se een bewijs van een waar geloof, en andersom is de afwezigheid van aandoeningen ook geen bewijs dat iemand géén waar geloof heeft. In ‘Religieuze gevoelens’ legt hij dan ook uit dat echte godsdienst voor een groot deel uit ‘heilige gevoelens’ bestaat. Daarna neemt hij uitgebreid de tijd om aan te tonen dat niet elk sterk religieus gevoel een bewijs is van genade, ook niet als je daar zelf geen invloed op hebt of als er een Bijbeltekst aan te pas komt. Dat kan de vraag oproepen of een ervaring dan wel waar is en of je Gods genade wel kent. Gelukkig laat Edwards het daarom niet bij de ‘negatieve bewijzen’, maar legt hij ook uitgebreid uit waar je genade dan wél aan kunt herkennen. Zijn stellingen ondersteunt hij volop met Bijbelteksten en Bijbelse voorbeelden.

‘Religieuze gevoelens’ is daarmee een verhelderend boek, al leest het zeker niet gemakkelijk. Het vraagt om continue herbezinning met het gebed van Psalm 139: Heere, doorgrond mij en ken mijn hart. Zie of er een schadelijke weg bij mij is en leid mij op de eeuwige weg.

(Deze recensie verscheen in de Veluwse Kerkbode.)